Hermeneumata

Για να φωτίσουμε εισαγωγικά την προβληματική του παρόντος βιβλίου, θα πρέπει να αναφερθούμε στην πρόθεση επανεξέτασης του χαρακτήρα της κατηγορίας της μεταπολεμικής ποίησης και των λόγων εκείνων που μονοπωλούν τη συζήτηση γύρω από την πολιτική ή ιδεολογική «υπερφόρτιση» της μεταπολεμικής λογοτεχνικής ιστορίας. Ευρύνοντας τη στενά ιδεολογική οπτική με την οποία έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε γραμματολογικά τη μεταπολεμική ποίηση, το βιβλίο προτείνει έναν (ανα)στοχασμό για τον μεταπολεμικό λόγο για την ποίηση, εστιάζοντας πρώτα και κύρια στον υπαρξιστικό –και δευτερευόντως στον πολιτικό– πυρήνα των λόγων περί λογοτεχνικής στράτευσης. Η παρούσα μελέτη προσπαθεί να καλύψει το κενό της κατάδηλης απουσίας μίας συστηματικής μελέτης της πρόσληψης του υπαρξισμού στη διανοητική ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας, επιχειρώντας, παράλληλα, να χαρτογραφήσει την ελληνική εκδοχή της εννοιολογικής ιστορίας του μεταπολεμικού άγχους. Διανοητική ιστορία και ιστορία της λογοτεχνικής στράτευσης λειτούργησαν ως εργαλεία με τα οποία υφάνθηκε η πλοκή της μεταπολεμικής «σάγκας» των Ελλήνων διανοουμένων, με στόχο τη διερεύνηση των ποικίλλων πρακτικών της διανοητικής στράτευσης στον διαλογικό και ενίοτε συγκρουσιακό χώρο της συνάντησης των Ελλήνων διανοουμένων με τις ιδέες του υπαρξισμού.

Στο κέντρο της προβληματικής του ανά χείρας βιβλίου βρίσκεται η πρόθεση να φωτιστεί ο χαρακτήρας της λογοτεχνικής κριτικής που παράγεται στον ιόνιο χώρο κατά τον 19ο αι., στον αστερισμό της αντανάκλασης του γερμανικού ρομαντισμού και ιδεαλισμού. Παράλληλα, από μια σύντομη αναδίφηση στο γενετικό περιβάλλον της λογοτεχνικής κριτικής ως γραμματειακού είδους, αναδύονται οι φιλολογικές καταβολές και η διαφωτιστική τροπή που εκβάλλει στη σημαντική περίπτωση του Fr. Wolf και στην πρόταση της «φιλολογικής κριτικής», τη δεξίωση της οποίας σε ελληνικό έδαφος αναλαμβάνει ο Κωνσταντίνος Ασώπιος.
Πέρα από τις γνωστές περιπτώσεις του Σολωμού και του Πολυλά, ο ερευνητικός φακός εστιάζει σε λιγότερο μελετημένες περιπτώσεις, όπως αυτές του Σπυρίδωνος Ζαμπελίου, του Πέτρου Βράιλα-Αρμένη, του Γεωργίου Κοζάκη-Τυπάλδου, του Κωνσταντίνου Στρατούλη, του Θεόδωρου Καρούσου, του Διονύσιου Θερειανού, του Εμμανουήλ Στάη και του Γεώργιου Καλοσγούρου. Με άξονα αναφοράς την ομηρική ποίηση (που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της γερμανικής κριτικής από τον Fr. Wolf μέχρι τον ρομαντισμό) αλλά και νεότερους ποιητές όπως ο Σολωμός, ο Foscolo ή ο Alfieri, αναλύεται η σταδιακή διαμόρφωση της κριτικής στην ιόνια εκδοχή της, αλλά και οι μετασχηματισμοί της στο αθηναϊκό περιβάλλον ή σε εκείνο της ιταλικής διασποράς.

Friedrich Schiller und sein Werk stellen im 19. Jahrhundert eine der bemerkenswertesten ›Exportwaren‹ der deutschen Literatur dar. Ob auf den internationalen Theater- und Opernbühnen, in literarischen Salons oder politischen Zirkeln: Lange Zeit führte kein Weg vorbei an der Präsenz des deutschen Klassikers, der im Ausland häufig als Inbegriff der deutschen »Romantik« wahrgenommen wurde. Schillers griechische Rezeptionsgeschichte stellt in diesem Zusammenhang einen besonders interessanten Fall dar. Das gilt zum einen für ihre Verbindung mit dem kulturhistorischen Sehnsuchtsort, der im Zentrum von Schillers philosophischem und ästhetischem Denken stand, zum anderen für die teilweise überraschenden Transformationen, die das Werk des deutschen Dichters im romantischen Griechenland erfuhr. Vorliegende Studie widmet sich der Erschließung dieser bislang noch kaum erforschten Rezeptionsgeschichte. Ihren Ausgangspunkt bilden die dominanten Rezeptionsmuster, die Schillers internationalen Ruhm als Tugend- und Freiheitsdichter, als Dichter des Pathos und der großen Ideale begründeten. Wie gelangten diese in den griechischen Kulturraum, wer waren ihre dortigen Vermittler und wie veränderten sie sich auf dem Weg ihrer Vermittlung? Diese Fragen sollen im Verlauf der Untersuchung beantwortet werden.